Buyana Bitişik Mi?
“Buyana bitişik mi?” cümlesi, her yazımda kafamı karıştıran, üzerine kafa yorulması gereken bir mesele haline geldi. Türkiye’de Türkçenin incelikleri bazen o kadar ilginç ve tartışmalı oluyor ki, bir dilbilgisel kuralı ele alırken “doğru”yu ve “yanlışı” ayırt etmek, neredeyse bir sanat haline dönüşüyor. Bu yazıda da işte tam olarak bu noktayı sorgulayacağım: “Buyana bitişik mi, ayrı mı yazılır?” sorusunun güçlü ve zayıf yanlarını masaya yatıracağım.
Hadi gelin, önce bu sorunun hangi yönlerden kafa karıştırıcı olduğuna bakalım.
Buyana Bitişik Mi? Zayıf Yönler
Hadi gelin, baştan söyleyeyim: Bu konu çok basit değil. Hani bazı dil bilgisi kuralları vardır ya, tıpkı “kendi kendine” gibi, net bir cevabı vardır; işte bu soru da o kadar net değil. Bir dilbilgisi kuralının tartışmaya açık olması, bizim gibi sosyal medyada aktif olanlar için tam bir “kesinlikle tartışma başlatılır” sorusu oluyor.
Türk Dil Kurumu (TDK) açısından bakıldığında, doğru yazım “buyana” değil, “buyana”nın ayrı yazılması gerektiği söyleniyor. TDK, kelimenin “buyana” şeklinde ayrı yazılmasını savunuyor. Peki, bu açıklama ne kadar pratik? Gerçekten “buyana”nın ayrı yazılması halk arasında o kadar doğru bir kullanım mı?
Bunun zayıf yönü, bazen halkın dildeki alışkanlıklarıyla kurumların dildeki kuralları arasında ciddi farkların olması. Çünkü halk arasında “buyana”nın bitişik kullanımı yaygın ve insanlar bu yanlış kullanımı o kadar içselleştirmiş ki, dilin doğru kullanımına dair sorular sorarken, aslında hepimizin bu “yanlış” kullanımı sürekli görmesinin bir etkisi var.
Burada anlatmak istediğim şey şu: Bütün dil kuralları ne kadar doğru olsa da, halkın dildeki alışkanlıkları ve halk arasında yaygınlaşmış olan kullanım gerçekliği, çoğu zaman kurallardan daha baskın çıkabiliyor. Dili en iyi ve doğru kullananları hedef alırken, aynı zamanda halkın yanlış alışkanlıklarının da önüne geçmeye çalışıyoruz, değil mi?
Buyana Bitişik Mi? Güçlü Yönler
Şimdi, bu tartışmaya bir de güçlü yönlerden bakalım. Bu cümleye ayrı yazılmasının da bir dayanağı var ve kesinlikle bu yazımın mantıklı bir tarafı olduğunu kabul ediyorum. TDK’nin bu konuda “buyana”nın ayrı yazılmasının, dilbilgisel olarak doğru olduğunu söylemesi, dilin kurallarına sadık kalmak adına önemli bir adım.
Türkçede bağlaç olan “na” aslında “buyana” kelimesinin ayrılmasında temel sebeplerden biridir. “Buyana” ifadesi “bu yana” olarak ayrı yazıldığında, kelimenin anlamı daha net bir şekilde ortaya çıkıyor. Hani bazen deriz ya, “Şu tarafa, buyana doğru gel.” İşte burada “buyana”nın ayrı yazılmasının gerekliliği daha da belirginleşiyor. Ayrı yazıldığı zaman, bu cümleyle bir yön belirleme durumu daha net anlaşılır. Yani, dilin doğru kullanımı hem anlamın netleşmesine yardımcı olur hem de cümlenin akışını düzgün kılar.
Buyana’nın bitişik yazılması, anlam kaymalarına da yol açabilir. “Buyana” şeklinde bir kelimeyle, bir şeyin doğru şekilde ifade edilmediğini, ya da en azından dilin pratikteki gerekliliklerine uymadığını söyleyebiliriz. Bu bakış açısının oldukça mantıklı olduğunu düşünüyorum. Çünkü dil, tek bir kişi için değil, birçok kişi için anlaşılır olmak zorundadır.
Peki, Doğru Olan Ne?
Şimdi, asıl soruya gelelim: Buyana bitişik mi, ayrı mı yazılmalı? Aslında, bir dilde doğru olan şeylerin çoğu zaman toplumsal kabul ile şekillendiğini biliyoruz. Dilin evrimini sadece kurallar üzerinden değil, insanların gündelik dildeki kullanımından takip etmek çok önemli. Örneğin, siz “buyana”nın bitişik yazılmasını tercih ediyorsanız, bu bir yerde doğru kabul edilebilir, çünkü sizin dil kullanımızda bu daha anlamlı ve anlaşılır.
Ancak, kurallara uymanın gerektiği yerler de var. Eğer gerçekten doğru bir yazım ve dilin anlamını savunuyorsak, o zaman “buyana”nın ayrı yazılmasında hiçbir sorun olmadığını kabul etmemiz gerekir.
Bu noktada, şu soruları sormak istiyorum:
Halkın doğru bildiği yanlışlar, dilin evrimini ne kadar etkiler?
Dil, sadece kurallara mı dayanır, yoksa halkın kabul ettiği şekliyle mi devam eder?
Bence bu tartışma, dilin nasıl şekillendiğini ve bu şekillenmeye nasıl katkıda bulunduğumuzu anlamamız için de çok önemli. Günlük dilde yerleşmiş bazı yanlışlar, dilin bir nevi evrimini ve halkın dildeki algısını ortaya koyar. Ama dilin doğru kullanımı konusunda inatla durmamız gerektiğini de göz ardı etmeyelim.
Sonuç: Buyana Bitişik Mi, Ayrı Mı?
“Buyana bitişik mi?” sorusu, aslında sadece bir dilbilgisel problem değil; aynı zamanda dilin evrimi, halkın dildeki alışkanlıkları ve doğru bildiğimiz yanlışlar üzerine kafa yormamızı gerektiren bir tartışma. Herkesin “buyana”yı kullanma şekli farklı olabilir, ancak dilin doğru kullanımı ve halkın dildeki algısı konusunda daha bilinçli olmamız gerektiği kesin. Bence, bu noktada asıl önemli olan, dilin doğru ve anlamlı şekilde kullanılması. Sonuçta, hangi biçimi kullanırsak kullanalım, dilin sonunda bizleri en iyi şekilde anlaşılabilir kılması gerek.